Meest gestelde vragen over EMDR
Op de website van Psychologie Magazine gaf Ad de Jongh, bijzonder hoogleraar angst- en gedragsstoornissen en gespecialiseerd in de behandelmethode EMDR, antwoord op vragen van lezers. Hieronder vindt u de meest gestelde vragen en de antwoorden daarop:
Ik heb in de loop van de jaren een angst gekregen voor het spreken voor grote groepen. Ik moet het voor mijn werk wel doen. Ik kan het niet naar een voorval herleiden. Kan EMDR helpen? En zijn er (in Amsterdam) therapeuten die op korte termijn tijd hebben?
Hartelijke groet,
Carol
Antwoord:
Beste Carol,
Angst voor het spreken in het openbaar is een veelvoorkomende vorm van beoordelingsangst. Mensen die daar last van hebben zijn bang voor een black out of vanwege een andere reden ‘af te gaan’ en ‘voor gek te staan’. Daar zijn zij echter niet mee geboren; het moet ergens vandaan komen. Vaak ligt de wortel van deze onzekerheid al in de vroege jeugd.
Dus Carol, ik kan mij voorstellen dat jij misschien nooit eerder voor een grote groep hebt gesproken, maar ik kan mij ook goed voorstellen dat je ooit eerder wel het gevoel hebt gehad dat je voor gek stond en dat je daaruit voor je zelf de conclusie trok dat andere mensen je daarom belachelijk of een mislukkeling vonden. Misschien was dit niet een recente gebeurtenis, maar bijvoorbeeld een situatie in een klas op de lagere school, of tijdens een verjaardagsfeestje, en ontloop je – als gevolg daarvan – situaties waarin dat opnieuw zou kunnen gebeuren.
Als er sprake is van een dergelijke achtergrond ten aanzien van het ontstaan van je angstklachten dan kan EMDR inderdaad een oplossing bieden. Een lijst van therapeuten is te vinden op www.emdr.nl.
Als er geen enkele herinnering aan een dergelijke akelige gebeurtenis in je geheugen is te vinden is cognitieve gedragtherapie, als behandelaanpak, een betere optie (zie voor een overzicht van therapeuten: www.vgct.nl).
Ik hoop dat je met deze informatie uit de voeten kunt.
Met vriendelijke groet,
Ad de Jongh
Beste mijnheer de Jongh,
Vijftien maanden geleden heeft mijn moeder van tachtig, waar ik een sterke band mee heb, een beroerte gekregen. Sindsdien is mijn moeder zorgbehoevend. Ze heeft een rolstoel en een speciaal bed. En heeft daarbij ook nog Alzheimer gekregen. Wij hebben een jaar zelf voor haar gezorgd maar sinds vier weken ligt ze in een rusthuis.
Ik heb een zwaar emotioneel jaar gehad. Ik kan niet accepteren dat mijn moeder zo is afgetakeld. Ze praat bijna niet meer en kan zich niet uitdrukken. Ik herken mezelf niet meer. Ik voel mij angstig en verdrietig. Ik voel woede en kan het niet beheersen. Ik ben altijd moe. Ik heb een gezin met twee kinderen van 17 en 11 jaar. Ik wil een EMDR sessie proberen, maar de therapeuten zitten propvol. Wat raadt u mij aan?
Groeten van Anneleen
Antwoord
Beste Anneleen,
Een trieste geschiedenis. Als ik het verhaal zo lees is er sprake van vermoeidheid en uitputting en is het hard nodig dat je snel en goed tot rust komt. Misschien is de belasting voor jou nu minder nu je moeder in een rusthuis is opgenomen, waardoor jouw herstel zich kan inzetten. Zijn er anderen die tijdelijk een groter aandeel van de zorg kunnen overnemen?
Ik lees ook in je verhaal de machteloosheid die je ervaart als gevolg van de aftakeling die onmogelijk is te stoppen. Soms worden mensen gekweld door indringende beelden die ze moeilijk van zich af kunnen zetten en hen neerslachtig maken. Mogelijk zou met name dit aspect met EMDR kunnen worden behandeld, waardoor voor jou een aantal zaken wat dragelijker worden.
Ik weet dat de wachtlijsten soms lang zijn maar er zijn altijd mogelijkheden om binnen niet al te lange tijd ergens behandeling te krijgen. Ik wil je wel helpen met zoeken als je dat wilt.
Met vriendelijke groeten,
Ad de Jongh
Beste Ad,
Ik heb door een zeer traumatische jeugd DIS (dissociatieve identiteitsstoornis) ontwikkeld. Ik ben daarvoor in therapie. Eén van mijn alters heeft een ernstige posttraumatische stressstoornis. Kan deze alter apart EMDR krijgen? Ze heeft namelijk erg veel last van nare herbelevingen en ik zoek een manier om haar te kunnen helpen. Ik mag zelf niet aan traumaverwerking beginnen, want er is geen beginnen aan. Maar misschien kan het deze alter helpen?
Groeten van Parel
Antwoord
Beste Parel,
Zoals je beslist zult weten is een DIS een ernstige aandoening. De behandeling daarvan dient door een in deze problematiek gespecialiseerde therapeut te worden gedaan. Er zijn in Nederland niet zo heel veel experts op dit gebied, maar als jij wat dit betreft in goede handen bent dan zal hij of zij niet alleen op de hoogte zijn van hoe het beste met de verschillende deelpersoonlijkheden, of alters, onderhandeld kan worden, maar ook of het in jouw geval überhaupt verstandig is aan traumaverwerking te beginnen. Je zult daar bijvoorbeeld stabiel en stevig genoeg voor moeten zijn, want een dergelijke intensieve behandeling kan bij iemand met een DIS ook behoorlijk ontregelend uitwerken. Het is dus belangrijk dat zo’n beslissing heel zorgvuldig overwogen wordt. Het is voor mij natuurlijk heel lastig beoordelen, omdat ik je niet ken. Daarom kun je deze vraag het beste aan je eigen therapeut voorleggen.
Met vriendelijke groet,
Ad de Jongh
Beste Ad,
Een paar dagen na mijn geboorte heb ik een ernstig ongeluk meegemaakt. Ik kan me hier niets meer van herinneren maar heb wel het idee dat dit invloed heeft gehad op mijn verdere leven. Kan EMDR een methode zijn om van bepaalde klachten, waarvan de oorsprong misschien ligt bij het ongeluk, af te komen?
Vriendelijke groet,
Dimphy
Antwoord
Beste Dimphy,
Volwassenen kunnen zich zelden iets herinneren van hun eerste drie levensjaren, een verschijnsel dat ook wel met de term ‘infantiele amnesie’ wordt aangeduid.
Volgens geheugenonderzoekers moeten we aannemen dat wanneer iemand zich een gebeurtenis herinnert die tijdens de eerste twee jaar plaatsvond (bijvoorbeeld een ongeluk), dit niet als een echte herinnering moet worden beschouwd. Vaak is er wel een mentale representatie van ‘hoe het wel gegaan zal zijn’. Dit is dan een fantasie, ook wel pseudo-herinnering genoemd, die op basis van verhalen van anderen, oude foto’s of andere informatie, die pas achteraf werd verkregen, verder werd ingekleurd.
Het wrange is dat je wel last van zo’n ‘geheugenplaatje’ kunt hebben, zelfs net zo veel als wanneer het een ‘echte’ herinnering zou zijn geweest. Dit soort van fantasietrauma’s kunnen gelukkig wel op dezelfde manier worden aangepakt (verwerkt) als normale herinneringen. Belangrijk daarbij toe te voegen dat de kans groot is dat, als je dit inderdaad zou doen, dit de gevoelsmatige ‘impact’ van het ongeluk op je leven op positieve wijze zou kunnen beïnvloeden.
Met vriendelijke groet,
Ad de Jongh
Beste Ad,
Misschien heb ik niet het ‘goede’ soort probleem, maar ik stel mijn vraag toch maar. Mijn zoon van twaalf is nog steeds bang dat er ’s nachts inbrekers komen of dat het huis afbrandt. Hij vindt het eng om alleen naar boven te gaan. Terwijl het echt niet een bang uitgevallen jongen is! Hij weet heel goed dat zijn angst ongegrond is, maar toch.
Hij schuift ’s avonds het douchegordijn opzij en kijkt onder z’n bed…. Hij wil zelf graag van deze angst af; voelt zich ook wel een beetje belachelijk dat hij daar nog steeds last van heeft. Zelf heb ik ‘m natuurlijk gerustgesteld, het risico op dit soort gebeurtenissen gerelativeerd enz. Nog nooit is ons overigens zoiets overkomen. Hebt u een gouden tip om mijn zoon van deze angst af te helpen?
Vriendelijke groet,
Heleen
Antwoord
Beste Heleen,
Een heel vervelend probleem, vooral als je niet weet waar het vandaan komt. Wat we weten van het ontstaan van de meeste angsten is dat het in feite gaat om een wisselwerking tussen (genetische) kwetsbaarheden en bepaalde life events, betekenisvolle leerervaringen, die hun sporen in het geheugennetwerk van iemand hebben achtergelaten. Dergelijke ‘traumatische ervaringen’ zijn te herkennen aan het feit dat wanneer de herinnering aan deze gebeurtenis als een filmpje in het hoofd wordt opgeroepen het nog steeds emotionele spanning oproept. Maar ik begrijp in het geval van jouw zoon dat er zich bij jullie thuis zelf nooit een inbraak of een brand heeft voorgedaan.
Naast zelf een akelige ervaring te hebben meegemaakt, is een andere ‘route’ waarlangs een angst kan ontstaan een indringend voorbeeld. Een kind kan bijvoorbeeld na het zien van een brand bij de buren zijn of haar conclusies uittrekken over hoe gevaarlijk zoiets kan zijn als dat hen zelf zou overkomen. Een meer algemene route waarlangs het ontstaan van angst zich kan voltrekken is via overdracht van negatieve en bedreigende informatie. Soms gebeurt dit door het aanhoren van (overdreven) verhalen van anderen, maar ook via de TV of films komt veel bedreigende informatie de huiskamer binnen. Bijvoorbeeld een enge film over een inbreker die bij mensen naar binnen gaat en om de sporen uit te wissen en daarna brand sticht. Bij kinderen zullen dat vaak de voorbeelden zijn waarvan de beelden ervan in hun hoofd nog lang daarna oplichten of een eigen leven gaan leiden.
Maar hoe kom je er weer vanaf? Grofweg zijn daar twee wegen die daarvoor in aanmerking komen. De eerste is een stapsgewijs oefenprogramma, waarbij de persoon proefondervindelijk leert dat de situatie niet zo gevaarlijk is dan hij of zij wel denkt. Bij iemand met een angst voor honden leert degene die daar bang voor is bijvoorbeeld eerst een klein hondje te benaderen en te aaien en als dat goed bevalt kan hij gaan oefenen met een grotere hond. De veronderstelde ramp van bijvoorbeeld gebeten worden doet zich niet voor en dat zou de intensiteit van de angst moeten verminderen. In het voorbeeld van jouw zoon gebeurt dit laatste in feite al. Hij gaat naar boven en checkt zijn omgeving door onder het bed te kijken en stelt vast dat het in eigenlijk ongevaarlijk is. In feite zou dat hem moeten geruststellen. Bij de meeste mensen werkt dat ook zo, maar omdat dat bij jouw zoon niet het geval is, denk ik dat een dergelijk gedragstherapeutisch stapsgewijs oefenprogramma (met een moeilijk woord ook wel exposure in vivogenoemd) onvoldoende succesvol zal zijn.
De vraag is, ondanks de geruststelling die hij ondervindt, wat dan toch de angst bij hem aanstuurt? Als je dat weet zou dat wel eens de opening naar de tweede behandeloptie kunnen zijn. Want als de angst tot stand is gekomen door een indringend voorbeeld of een enge film is het mogelijk de mentale representatie daarvan (het filmpje in zijn hoofd) – zodanig te verzwakken dat de angst vermindert of verdwijnt. Een behandeling als bijvoorbeeld EMDR zou in dat geval een mogelijkheid kunnen zijn. Kijk even op de website www.emdr.nl of raadpleeg het artikel erover in het septembernummer 2008 ‘Genezen in een sessie’ van Psychologie Magazine.
Maar ik denk dat het sowieso verstandig is een psycholoog of psychiater te raadplegen die een nader diagnostisch onderzoek zou kunnen doen. Een verwijzing verloopt via de huisarts. Er zijn ook nog andere psychische ziektebeelden die deze angst kunnen veroorzaken (bijvoorbeeld obsessieve-compulsieve stoornis) en die een andere behandelaanpak – soms in combinatie met medicatie – vereisen. Omdat jouw zoon – en waarschijnlijk ook de anderen van het gezin – onder deze angst leidt lijkt het mij zeker de moeite waard om dit probleem serieus te nemen.
Veel succes!
Ad de Jongh
Beste Ad,
Ik heb een gecompliceerde jeugd achter de rug, waarbij ik veel geïncasseerd heb als gevolg van de manische depressie van mijn vader en mijn ontspoorde depressieve zus. Thuis paste ik mij altijd aan, en klaagde nooit, maar kropte veel op. Mijn vader at luidruchtig, en dat was het moment waarop we lang moesten blijven zitten en dit aanhoren. Tegenwoordig verdraag ik geen eetgeluiden meer, ik voel me enorm agressief van binnen. Daarom eten we altijd met muziek aan, en zelfs dan gaat het moeilijk. Zou EMDR mij hier vanaf kunnen helpen? Of wat zou anders een oplossing zijn voor deze ongewenste en hevige ‘Pavlov’-reactie?
Veel groeten,
Karin
Antwoord
Beste Karin,
Het is in het beeld dat jij van je jeugd schept voorstelbaar dat zich tal van gebeurtenissen hebben voorgedaan die beschadigend hebben uitgepakt en daarom niet prettig zijn om nu nog aan terug te denken. Daarnaast beschrijf je de situatie dat dit type van herinneringen spontaan worden geactiveerd door bepaalde triggers – in de vorm van eetgeluiden – welke ongewenste emotionele reacties oproepen.
Je zou het inderdaad een voorbeeld van Pavloviaanse conditionering kunnen noemen. Door muziek aan te zetten worden de eetgeluiden zelf wel gemaskeerd, maar de muziek zelf – dan wel het besef dat de muziek aan moet om eten mogelijk te maken – kan op zichzelf al leiden tot negatieve associaties met vroeger.
Het verleden uit de weg gaan lijkt daarmee een vrijwel onmogelijke opgave te zijn. In dat geval kan het verstandig zijn om deze herinneringen te verwerken, zodanig dat zij niet meer automatisch die akelige gevoelens oproepen. De kans dat dit door middel van een behandelmethode zoals EMDR – en met behulp van een therapeut die daar op de juiste manier in is opgeleid – lukt is heel groot. Ik raad je aan daar niet te lang mee te wachten.
Met vriendelijke groet,
Ad de Jongh
Goedendag,
Ik stel deze vraag namens mijn vriend. Mijn vriend is na een jeugd met gescheiden ouders en een alcoholische moeder al vrij jong getrouwd met een manipulatieve vrouw. Dit huwelijk heeft 12 jaar geduurd. Zijn vrouw heeft hem geforceerd om een kind te krijgen en sinds haar zwangerschap zijn ze niet meer bij elkaar terwijl mijn vriend wel heel graag de vaderrol wilde vervullen.
Vervolgens heeft zijn vrouw haar nieuwe vriend de vaderrol toegedicht. De nieuwe vriend heeft het kind vervolgens te hard behandeld. Het baby’tje van een half jaar kwam in het ziekenhuis en is daar overleden. Het is een jaar geleden dat dit is gebeurd en mijn vriend is toen ingestort. Hij kampt met veel verschillende gevoelens. Woede, schuldgevoel etc. Hij heeft tijden dat hij zich geheel van de buitenwereld afsluit of geen gevoel meer heeft. Hij slaapt slecht, heeft angstaanvallen en heeft moeite met sociale situaties en heel weinig energie. Hij spreekt Engels (opgegroeid in Londen) en woont in Berlijn waar hij een keer per week met een therapeut praat.
Verder belt hij zo nu en dan met een therapeut in Londen. Wat ik van hem hoor over die sessies lijkt het voor mij alsof deze therapeuten niet echt een doel met hem hebben, maar dat hij meer tegen ze aan kan praten. Dat is natuurlijk op zichzelf wel fijn. Maar ik vraag me af of hij de hulp krijgt die hij zou moeten hebben. Vanuit het ziekenhuis in Duitsland hebben ze hem geen enkele psychologische hulp aangeboden. Ik weet niet of zijn ervaring onder een trauma valt en of het aan te raden is EMDR uit te proberen. Ik zou graag advies willen hebben om te weten hoe hij weer wat sterker kan worden.
Hij zou hier ook in Nederland naar een (Engelssprekende) therapeut kunnen daar hij veel bij mij is en we plannen hebben om in Nederland te gaan samenwonen. De rechtszaak tegen de jongeman is trouwens nog niet uitgesproken. De moeder is ook niet geheel gezuiverd van blaam.
Groeten van M.
Antwoord
Beste M,
Wat een akelig verhaal. Het valt goed te begrijpen dat jouw vriend in hevige mate last heeft van gevoelens van onmacht en schuld. In dit geval kan je wel zeker spreken van een trauma (al is dat dan niet volgens de officiële definitie, omdat je er dan getuige van moet zijn geweest). Belangrijker is dat hij lijdt onder wat er is gebeurd, en dat hij moet worden geholpen zijn gevoelens weer enigszins onder controle te krijgen. EMDR kan daar zeker bij behulpzaam zijn.
Het is in dit verband belangrijk om te benadrukken dat het, voor een succesvolle behandeling met EMDR, niet per senoodzakelijk is om de gebeurtenissen daadwerkelijk zelf te hebben meegemaakt of er getuige van zijn te geweest.
Er zijn in Nederland veel Engelssprekende therapeuten die EMDR kunnen toepassen. Als je vriend hiervoor gemotiveerd is zou hij een intakegesprek kunnen regelen met een van therapeuten op www.emdr.nl die zich vertrouwd voelt om de therapie in het Engels te doen.
Met vriendelijke groet,
Ad de Jongh
Geachte heer de Jongh,
Mijn vraag is wat er gebeurt bij een nieuwe traumatische tandartsbehandeling nadat de vorige is gedesensitiseerd (minder gevoelig gemaakt, red.)? Met andere woorden helpt de behandeling met desensitisatie van de vorige keer bij de nieuwe behandeling en zo ja op welke wijze uit zich dat?
Bij voorbaat dank voor uw reactie.
Met vriendelijke groet,
Maria Raadschelders
Antwoord
Beste Maria,
Prima vraag. EMDR verandert de emotionele intensiteit van oude herinneringen. Die zijn na een geslaagde EMDR behandeling min of meer neutraal om aan terug te denken. De therapeut zal de cliënt vervolgens voorbereiden op een toekomstige confrontatie met de angstwekkende situatie (in dit geval de tandheelkundige behandeling), vooral als mensen al lang niet meer naar de tandarts hebben gedurfd.
Maar als zich dan toch onverhoopt een vervelende ervaring voordoet wordt de herinneringen aan deze gebeurtenis opnieuw in een emotioneel beladen vorm opgeslagen. Deze herinnering moet in feite dus weer opnieuw worden gedesensitiseerd (minder gevoelig worden gemaakt, red.) wil deze voldoende van haar emotionaliteit verliezen om er voor te zorgen dat die de persoon niet (weer) de tandarts angstig vermijdt.
Met vriendelijke groet,
Ad de Jongh
Beste meneer de Jongh,
Ik heb EMDR therapie gevolgd. Eerst bij een eerstelijns psychologe met wat minder ervaring met EMDR en later bij een zeer ervaren psycholoog die mij beter kon begeleiden. Ik ben van de klachten af maar merk dat als mijn grenzen worden overschreden, mijn brein snel met mij op de loop gaat, wat heel erg angstig is. Ik raak er ‘vanaf’, helemaal in de ban van iets dat ik niet meer kan grijpen.
Zo ervoer ik mijn ‘reactie op heftige dingen’ niet voordat ik EMDR had gevolgd. Ik maak me bezorgd, het voelt onveilig naar de toekomst toe. Ben ik wel echt goed begeleid, is er juist iets fout gegaan of ben ik juist nog niet klaar? Graag zou ik hier met u van gedachten over willen wisselen.
Met vriendelijke groeten,
M.
Antwoord
Beste M,
Het is niet eenvoudig deze vraag te beantwoorden zonder meer te weten over hoe de therapeut die je eerder heeft behandeld precies te werk is gegaan (wat hij heeft gedaan en of hij mogelijk iets heeft nagelaten), maar de terugval die je beschrijft heeft waarschijnlijk te maken met spanningen en gebeurtenissen die zich sinds het beeindigen van de therapie hebben voorgedaan.
Ik denk dat het verstandig is dat je je weer met hem of haar in verbinding stelt en vraagt of het mogelijk is opnieuw een afspraak te maken. Omdat de therapie in feite goed heeft geholpen zie ik geen redenen waarom het niet mogelijk zou zijn door middel van enkele EMDR behandelingen de klachten zodanig te beteugelen dat de kwaliteit van uw leven opnieuw verbetert.
Met vriendelijke groet,
Ad de Jongh
Hallo Ad,
Onze twintigjarige zoon functioneerde best goed, hij heeft een zeer lichte vorm van PDD-NOS (een lichte vorm van autisme red.). Begin 2007 is hij bijna aangerand door een dronken man die psychotisch was. Hij werd vernederd, gekleineerd en psychisch de grond in geboord. In de periode daarna ging het bergafwaarts met onze zoon. De zomer was al slecht met wantrouwen, achterdocht, achtervolgingsideeën en waanideeën.
Op school deed hij steeds minder en dit kwam tot een climax half juni dit jaar toen hij in een acute psychose belandde. Achteraf heeft die zich waarschijnlijk al vorig jaar aangekondigd. Hij wordt nu ontslagen uit de kliniek en we kijken samen naar de mogelijkheden om zijn leven weer op te pakken. Zou EMDR iets voor hem kunnen zijn? Door zijn autisme heeft hij al veel mee gemaakt. Hij is gekwetst en teleurgesteld in mensen. En zijn zelfvertrouwen is tot nul gezakt. Hij is zeven keer voor het praktijkexamen gezakt… Ik hoor graag uw ideeën hierover.
Met dank en vriendelijke groet,
Sabine
Antwoord
Beste Sabine,
EMDR kan heel goed helpen bij het herstellen van iemand’s vertrouwen in zichzelf. En dat zal ook gelden voor uw zoon, na alles wat hij heeft meegemaakt. Om het gevoel van eigenwaarde ook op langere termijn terug te krijgen zal de therapie niet alleen gericht moeten zijn op de verwerking van akelige dingen van vroeger en de ellende die tot zijn inzinking of psychose hebben geleid, maar ook op het aanleren van nieuwe (coping)vaardigheden die hem kunnen helpen zich voldoende staande te houden in het leven van alledag.
Je vindt op de website www.emdr.nl een overzicht van therapeuten die jouw zoon daarbij kunnen helpen. Zoek dan naar een therapeut met een cognitief-gedragstherapeutische achtergrond, en die daarnaast veel ervaring en expertise bezit op het gebied van EMDR. Succes!
Met vriendelijke groet,
Ad de Jongh
Beste Ad,
Mijn man en ik hebben drie jaar een relatie. Tijdens deze relatie is een hoop gebeurd wat betreft verleden, eerlijkheid, en vertrouwen. Ik ben niet eerlijk geweest tegen hem en heb gelogen over mijn ex-relaties. Dit heeft onze relatie vele malen op de spits gedreven met als gevolg dat hij zeer slecht slaapt. Het gepieker, de twijfels, het vertrouwen dat er niet meer is, houdt hem dag en nacht bezig.
’s Nachts valt hij wel in slaap maar wordt na een à twee uur wakker. Hij gaat piekeren en valt vervolgens helemaal niet meer in slaap. Deze vicieuze cirkel krijgen we niet doorbroken (ook niet met warme melk, kruidenpillen etcetera). Ik denk omdat de stress nog steeds actief is in ons leven. Zijn niet-slapen loopt de spuigaten uit. Met twee-drie uur slaap per nacht sleept hij zich al twee jaar voort door het leven, met nu en dan een lichte verbetering om vervolgens weer terug te vallen in niet-slapen. Het gevolg is dat hij zijn levensvreugde verliest, nauwelijks gemotiveerd is en zich voortsleept door de dag. Daarnaast heeft hij een enorm drukke baan die hem de laatste tijden steeds meer opbreekt.
Kan in deze situatie EMDR helpen? Om hem rust in zijn hoofd te geven, om hem met de situatie te leren omgaan, om zijn gepieker en spanningen in balans te brengen?
Ik ben naarstig op zoek naar oplossingen. Omdat ik weet dat de stress komt doordat ik niet eerlijk ben geweest, denk ik dat slaaptherapie, slaappillen, en andere middelen niet toereikend zijn. Ik zie mijn man afglijden. Wat kunnen we hier aan doen? Is EMDR een optie?
Ik ben bezig met het boek Uw brein als medicijn van David Servan-Schreiber waar twee hoofdstukken over EMDR gaan. Ik hoop dat u een positief antwoord kan geven!
Met vriendelijke groet,
MO
Antwoord
Beste MO,
Ik begrijp dat het geschonden vertrouwen bij je man aanleiding heeft gegeven om piekergedrag te ontwikkelen bijvoorbeeld over wat er precies is gebeurd en of hij jou nog wel kan vertrouwen. De vraag is hoe dat in zijn hoofd zit. Heeft hij zorgelijke fantasieën en wordt hij daar depressief en ongelukkig van, of gaat het om daadwerkelijke herinneringen van situaties, bijvoorbeeld die waarbij je tegen hem loog?
Het gaat er bij EMDR in ieder geval niet zo zeer om of de zaken waar mensen last van hebben daadwerkelijk zo gebeurd zijn. Soms piekeren mensen over dingen die haddenkunnen gebeuren. Ook deze fantasieën of rampscenario’s zijn in principe te bewerken met behulp van EMDR.
Daarnaast is het natuurlijk belangrijk een oplossing te vinden voor het herstel van het geschonden vertrouwen. Een toestand van veiligheid en geborgenheid in jullie relatie – mochten jullie dit willen nastreven – ook al hebben zich vervelende dingen in het verleden voorgedaan, zal alleen tot stand kunnen komen door met elkaar deze zaken te bepraten in alle openheid, en eerlijkheid en met respect voor elkaar.
Uw man zal daarbij in ieder geval de geruststelling moeten voelen dat wat er vroeger gebeurd is zich niet meer snel opnieuw zal kunnen voordoen. Therapie kan dus wel een positieve rol spelen bij het verwerken van gebeurtenissen in het verleden van jullie relatie, maar zeker is ook dat dit alleen niet voldoende is.
Met vriendelijke groet,
Ad de Jongh
Geachte heer de Jongh,
Een paar maanden geleden had ik veel last van buikpijn. Op een moment kwam ineens, uit het niets, het gevoel bij me op dat dit te maken had met seksueel misbruik rond mijn derde/vierde levensjaar. Ik schrok van dit gevoel, het voelde aan als echt, maar ik heb absoluut geen herinneringen aan dat zoiets gebeurd is. Het belemmert met wel in mijn gevoel van veiligheid in seksualiteit. Kan EMDR hierbij helpen? Of moet er een echte herinnering zijn aan een gebeurtenis?
Vriendelijke groet, A.
Antwoord
Beste A,
Het is belangrijk te beseffen dat het hebben van dit soort gedachten en gevoelens niet wil zeggen dat deze zaken zich dan ook daadwerkelijk hebben voorgedaan. Daar is veel over geschreven en onderzocht. In de praktijk blijkt echter dat als je echt last hebt van deze belevingen, los van het feit of het inderdaad echte herinneringen zijn of pseudoherinneringen (‘hersenspinsels’), ze met behulp van behandelmethoden zoals EMDR wel degelijk ook zwakker kunnen worden gemaakt waardoor de emotionele lading en betekenisgeving ervan vermindert of verdwijnt. Dus het valt zeker te overwegen hiervoor adequate behandeling te zoeken.
Met vriendelijke groet,
Ad de Jongh
Geachte heer De Jongh,
Graag zou ik willen weten of EMDR mij kan helpen zodat ik om kan gaan met mijn probleem.
Ik was een jaar of vier toen ik ben misbruikt door een buurjongen die een jaar of vijftien was. Dit deed hij ook bij een ander buurjongetje die dezelfde leeftijd had als ik. Ik kan mij zelf delen van de gebeurtenis herinneren maar er zijn ook veel zwarte gaten.
Nu in mijn huidige leven heeft de gebeurtenis een belemmerende werking op seksueel vlak. Ik durf mijzelf niet inwendig aan te raken, alleen bij het idee word ik al misselijk. Het inbrengen van een tampon of medicijnen gaat dus niet. Als ik met mijn partner wil vrijen verkramp ik erg de laatste tijd. Als iets in me naar binnenkomt geeft me dat een erg benauwd gevoel. Ik ben hiervoor al eens eerder in therapie geweest. Dit heeft alleen op korte termijn geholpen.
Ik hoop dat u mij advies kan geven.
Met vriendelijke groeten,
L.
Antwoord
Beste L.,
Het gaat bij jou om klachten waarbij een duidelijke relatie kan worden gelegd met een akelige of anderszins betekenisvolle gebeurtenis in jouw leven. In dat geval is EMDR een behandeling van eerste keus. Het voordeel van EMDR zou verder kunnen zijn dat – ondanks dat in jouw geval bijvoorbeeld de gebeurtenis zich op je vierde jaar al voordeed – het voor de toepassing van EMDR niet noodzakelijk is dat diep wordt ingegaan op allerlei zaken die niet direct met de herinnering aan de beschadigende ervaring te maken hebben.
Ook hoeven er geen huiswerkopdrachten te worden uitgevoerd waarbij van de cliënt wordt gevraagd je in de thuissituatie regelmatig aan het traumatisch materiaal bloot te stellen, wat bijvoorbeeld bij gedragstherapie vaak wel noodzakelijk is. Dit maakt de methode voor patiënten (en therapeuten) doorgaans relatief weinig emotioneel belastend. Letterlijk zegt de GGZ-richtlijn angststoornissen:
“EMDR is één van de meest in aanmerking komende psychologische interventies bij PTSS. De methode is effectief en wordt door zijn aard door veel patiënten en therapeuten als relatief weinig emotioneel belastend ervaren” (Landelijke stuurgroep multidisciplinaire richtlijnen in de GGZ, 2003)*.
Ik zou dan ook niet lang wachten om behandeling te zoeken, zeker omdat de dingen die je noemt zo beperkend zijn voor de kwaliteit van jouw leven. Op www.emdr.nl vind je een lijst met behandelaars.
Met vriendelijke groet en veel succes gewenst,
Ad de Jongh
* Landelijke stuurgroep multidisciplinaire richtlijnen in de GGZ (2003). Multidisciplinaire Richtlijn Angststoornissen. Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO/Trimbos-instituut. Beschikbaar op: www.ggzrichtlijnen.nl
Beste heer de Jongh,
Tijdens een problematische periode in mijn huwelijk (ongeveer dertig jaar geleden), met alcoholmisbruik en incidentele agressie, werd ik erg schrikachtig, onzeker en gejaagd. Ik kreeg regelmatig hartkloppingen en benauwdheden op de meest ongelegen plaatsen. Ik kwam vast te zitten in een lift, werd niet goed in een winkel toen ik lang moest wachten en viel van de trap omdat er een hond achter mij blafte.
Ik kreeg achtereenvolgens valium, librium, temesta en ceresta en raakte daaraan verslaafd. Ik was fobisch voor alles: de straat op, naar winkels, hoogtevrees, lift, tunnelvrees als ik het eind niet kon zien, autorijden in een drukke en/of vreemde omgeving, op visite gaan etc. etc. De grens was bereikt, toen mijn echtgenoot niet bereid was zijn alcoholverslaving aan te pakken en zich in te zetten voor de relatie. Hij vond dat ik overdreef en over mijn toeren was.
Ik heb toen echtscheiding aangevraagd, waarna het beter met mij ging. Ik heb mijn verslaving aan pillen aangepakt, wat een jaar kostte. Ik ben gaan werken en volgde naast mijn werk een opleiding. Ik ben stap voor stap de dingen gaan doen waar ik bang voor was. De heftige angsten en paniekaanvallen gingen weg. Veel angsten zijn ook weg, maar er zijn nog wat gevoeligheden blijven hangen: ik ben nog steeds wat angstig bij autorijden in een drukke en/of vreemde omgeving en hoogtes en tunnels vermijd ik liefst.
Sinds kort ben ik gepensioneerd en is het makkelijk geworden om dingen te vermijden. Dus zou ik graag iets aan die fobische restanten doen, voordat het weer niet goed gaat. Is EMDR daarvoor een oplossing?
Groeten van L.
Antwoord
Beste L.
EMDR kan heel goed bij fobische reacties worden ingezet, ook als er daarnaast nog andere vormen van psychische problematiek spelen. De factor leeftijd lijkt in dit verband ook geen belangrijke rol te spelen.
Ik heb naar aanleiding van een van de andere lezersvragen ook al wat meer over de behandeling van fobische klachten met behulp van EMDR gezegd (zie: Mijn man heeft vrees voor tunnels. Als je behandeling met EMDR overweegt zal de therapeut in ieder geval beginnen met samen met jou zoeken naar herinneringen aan gebeurtenissen die ooit aanleiding hebben gegeven tot de klachten, of die op een of andere wijze de huidige angst en vermijdingsklachten voeden of aansturen. Waarschijnlijk zijn dat herinneringen aan ervaringen tijdens de problematische huwelijksperiode die je noemt.
Als deze herinneringen zijn geïnventariseerd en geordend dan zal de therapeut deze met EMDR behandelen zodat ze daarna niet meer de emotionele intensiteit hebben welke ze daarvoor hadden. De kans is dan groot dat na verwerking van deze gebeurtenissen de fobische klachten afnemen, zodanig dat je de dingen (autorijden, hoogten en tunnels bijvoorbeeld) weer op normale wijze kunt doen of tegemoet kunt treden. Ik hoop dat je wat aan dit antwoord hebt.
Met vriendelijke groet,
Ad de Jongh
Geachte heer de Jongh,
Kan iedereen gebruik maken van EMDR? Ik heb namelijk ergens gelezen dat het niet goed zou zijn voor mensen met borderline en mensen met DIS (een dissociatieve identiteitsstoornis), alhoewel bij deze mensen ook vaak sprake is van PTSS (een posttraumatische stress-stoornis).
Kunt u mij eventueel ook vertellen waarom dit niet goed zou zijn. Kent u een andere goede therapie voor deze mensen als EMDR niet wenselijk is?
Met vriendelijke groet,
Jebe
Antwoord
Beste Jebe,
Ernstige traumatisering kan niet alleen leiden tot PTSS, maar ook tot andere verschijnselen zoals emotionele instabiliteit, een negatief zelfbeeld en dissociatieve verschijnselen, waarbij soms de emoties, of zelfs hele herinneringen aan het trauma, langdurig gedissocieerd (afgesplitst) worden. Dit symptoombeeld wordt vaak met de term complex trauma aangeduid, maar de psychiatrische diagnosen die in dat geval vaak worden gesteld zijn borderline persoonlijkheidsstoornis en DIS.
In de eerste artikelen over EMDR wordt gemaand tot grote voorzichtigheid in het gebruik van EMDR bij mensen met complexe vormen van trauma. Hoewel dit nog steeds geldt, lijkt er, door toenemende kennis van en ervaring met dissociatie én EMDR, inmiddels toch meer mogelijk te zijn.
Echter, zoals bij elke behandeling van ernstig getraumatiseerde mensen, zal voordat traumaverwerking kan plaatsvinden eerst gedegen aandacht moeten worden besteed aan stabilisatie en symptoomreductie (afname van de klachten red.). Er is anders namelijk grote kans op het vastlopen van de behandeling.
Het onbedoelde gevolg kan dan juist een toename van klachten zijn, destabilisatie, dissociatieve periodes en weerstand van de patiënt tegen de behandeling. Daarom is het belangrijk in gevallen van complex trauma de behandeling te laten uitvoeren door een uiterst deskundige psycholoog, een met veel ervaring in EMDR (een zogenaamde ‘practitioner’ die lid is van de Vereniging EMDR Nederland) en goed bekend is met dit type van problematiek. Hij of zij zal dan eerst beoordelen of traumabehandeling geïndiceerd is en wat de mogelijke doelen van de behandeling zouden kunnen zijn. Kortom, EMDR kan wel, maar alleen in zeer ervaren handen.
Met vriendelijke groet,
Ad de Jongh
Beste Ad de Jongh,
Ik heb een langdurige incestervaring. Ik ben daarnaast enkele malen verkracht. Fysiek en emotioneel geweld door beide ouders. Ik vraag me af of of deze methode voor mij zou werken en zo ja of u een therapeut weet in de buurt van Almere die u kunt aanraden?
Vriendelijke groet,
M.
Antwoord
Beste M,
Langdurige incestervaringen laten bij mensen die dit hebben meegemaakt vaak diepe sporen na. Naast de ‘normale’ en kenmerkende psychologische reacties op traumatische gebeurtenissen, zoals herbelevingen, schrikachtigheid en vermijding, is in dat geval meestal sprake van chronische angst, interpersoonlijke problemen, zogenaamde dissociatieve reacties, een (zeer) negatief zelfbeeld, of soms nog erger: zelfdestructief gedrag. Men spreekt in dat geval van complex trauma.
EMDR kan zeker een plaats krijgen in de behandeling van complex trauma, maar het succes zal afhangen van de aard en omvang van de traumatisering en de aard en ernst van de bovengenoemde symptomen. De behandeling van deze problematiek stelt echter grote eisen ten aanzien van de behandelaar. Zo wordt in vergelijking met de behandeling van ‘gewone’ PTSS bij de behandeling van complex trauma van de therapeut veel meer voorzorgsmaatregelen, een langere voorbereiding en beduidend meer expertise op het gebied van de specifieke toepassing van EMDR verwacht.
Kortom, behandeling van complex trauma is een apart specialisme, waarvoor gedegen expertise en ervaring op dit terrein noodzakelijk zijn. Dit geldt overigens niet alleen voor de behandeling met EMDR, maar ook ten aanzien van elke andere behandelmethode.
Op de website www.emdr.nl vind je een lijst van ongeveer 200 psychologen en psychiaters die in EMDR zijn opgeleid. Er zijn er ook in (de omgeving van) Almere. Terugkomend op het bovenstaande: als je in contact treedt met een behandelaar vraag in ieder geval dan altijd naar zijn of haar ervaring met de behandeling van complexe traumatisering.
Ik wens je heel veel succes.
Ad de Jongh
Beste meneer de Jongh,
Ik ben jarenlang gepest en ook in mijn opvoeding heb ik een aantal traumatische ervaringen beleefd. In beide gevallen gaat het om structureel voorkomende gebeurtenissen. Ik vroeg me af of dit wel geschikt is om te behandelen met EMDR.
Graag uw advies,
Uniek
Antwoord
Geachte heer of mevrouw,
Als sprake is van meerdere ingrijpende gebeurtenissen dan kunnen die apart worden verwerkt met EMDR. Pesten is het type ervaring waarvan de gevolgen vaak negatieve consequenties hebben voor het zelfbeeld. Veel mensen zien zaken als gepest zijn overigens niet als een traumatische ervaring in de strikte zin van het woord.
Met de term small-t trauma doelt Shapiro*, diegene die EMDR heeft ontwikkeld, op gebeurtenissen die op zichzelf te licht zijn om als ‘traumatisch’ te worden bestempeld, maar in termen van actuele klachten wel degelijk traceerbare sporen hebben achtergelaten in het neurale netwerk van een persoon.
We kunnen, naast pestervaringen, hierbij denken aan structurele negatieve opmerkingen, beschamende gebeurtenissen en andere vervelende ervaringen zoals conflicten op het werk. De insteek van een EMDR behandeling is ook hier de cliënt te helpen de herinneringen aan deze gebeurtenissen te desensitiseren (minder gevoelig te maken, red.) met de bedoeling de klachten die daar het gevolg van zijn te verminderen of te helpen oplossen.
Met vriendelijke groet,
Ad de Jongh
* Any of the ubiquitous experiences of childhood can qualify as a “Small t” trauma. What may seem to an adult to be of negligible importance may have been extremely important for a developing child. Shapiro, 2002
Beste Ad,
Ik heb u enige tijd geleden bovenstaande vraag gesteld over EMDR en mijn pestverleden. Ik weet dat dit alleen een plek is om vragen te stellen, maar ik heb toch de behoefte het volgende met u te delen. Ik ben ondertussen behandeld met EMDR. Alles wat ik rationeel al wist (ik ben goed zoals ik ben, ik mag er zijn e.d) voel ik nu eindelijk.
Ik wist het altijd al maar het is nu ingedaald in mijn lijf als het ware. Ik voel dat het waar is! Wat een (geweldige) openbaring! EMDR is simpel en bijzonder effectief. Ik ben in mijn omgeving nu de grootste reclamemaker van EMDR ;-))
Lieve groet, Uniek
Hallo Ad de Jongh,
Al jaren ga ik gebukt onder angsten als ik nieuws ga doen. Vooral fysieke dingen leren vind ik lastig. Dit kan zijn bij leren skiën, quad rijden (een kruising tussen een skelter en een crossmotor), aan wedstrijden deelnemen maar ook het rijden in iemands auto. Ik blokkeer dan volledig, kan niet slapen, krijg last van mijn maag, angstzweet en huilbuien overvallen me dan. Dit belemmert me zodanig dat ik ervan afzie om nieuwe dingen te gaan doen. Ik vind dit heel vervelend. Toch ga ik ervan uit dat ik er vanaf kan komen. Kan EMDR mij hiermee helpen?
Groeten Floor
Antwoord
Beste Floor,
Mensen met angsten worden er niet mee geboren. Ze ontwikkelen een vorm van vrees meestal nadat ze iets akeligs en spanningsvols hebben meegemaakt. Een duidelijk voorbeeld is bijvoorbeeld iemand nadat hij een keer door een hond is gebeten niet meer de buren durft te bezoeken omdat hij of zij weet dat ze daar een hond hebben.
In jouw geval lijkt het om angst voor een ongeluk te zijn, iets akeligs waarvan jij denkt dat het jou zou kunnen overkomen. Het gaat het er dus allereerst om te achterhalen wat de reden is dat je nieuwe situaties waarin je dit soort fysieke dingen doet met een angstig gevoel tegemoet treedt, en wat je verwacht dat er in dat geval zou kunnen gebeuren. Mocht daar een concrete herinnering uit komen dan kan behandeling met EMDR – gericht op die herinnering – inderdaad een mogelijkheid zijn.
Met vriendelijke groet,
Ad de Jongh
Beste Ad,
Als gevolg van een traumatische rij-ervaring heeft mijn man op dit moment erg veel moeite om met de motor door tunnels te rijden. Dit was eerst ook met de auto maar dat is hij inmiddels kwijt. Zodra de tunnel in zicht komt en er geen uiteinde te zien is, gaat zijn tempo zo sterk naar beneden dat hij bijna een gevaar voor zichzelf wordt omdat het overige verkeer verwacht dat een motorrijder iets harder rijdt dan een auto.
Een en ander is ontstaan door een traumatische ervaring acht jaar geleden in Zwitserland. Op de heenweg kwam een vrachtwagen ineens naar links terwijl hij bezig was met een inhaalmanoeuvre. Door signalen te geven heeft hij erger kunnen voorkomen en de vrachtwagen ging weer naar rechts. Na een week kwam de klap. Toen hij een tunnel in Zwitserland inreed wilde hij ineens niet meer verder rijden en heeft hij midden in de tunnel de auto stilgezet. Zijn bijrijder is toen als een hazewindhond om de auto heen gelopen en heeft achter het stuur plaatsgenomen; hijzelf is binnendoor naar de passagiersplaats gekropen. Gelukkig konden ze veilig verder rijden.
Mijn vraag is hoe hij zijn angst op de motor kan overwinnen en geheel zelfstandig weer door die tunnel kan rijden op de reguliere snelheid. Het gaat namelijk altijd om tunnels op de snelweg. Mijn man rijdt sinds drie jaar motor en het wordt, wanneer we met onze club in groepsverband rijden, behoorlijk irritant en gevaarlijk gevonden. Resultaat ervan is dat niemand meer in zijn buurt wil rijden.
Wat kunt u ons adviseren?
Groeten van anoniem
Antwoord
Beste anoniem,
Als een bepaald object of situatie angstig wordt vermeden, en het dagelijks leven hierdoor negatief wordt beïnvloed, dan is de kans groot dat we te maken hebben met een zogenaamde specifieke fobie, vroeger ook wel enkelvoudige fobie genoemd. Dit lijkt bij jouw man ook het geval te zijn en wordt dit ook wel een verkeersfobie (eng: traffic phobia) genoemd. In dit geval dus specifiek een vrees voor tunnels. Hij heeft geleerd door zijn ervaring in die tunnel wat hem als motorrijder had kunnen overkomen en dat maakt dat hij hiervoor bevreesd is geraakt.
Wat betreft de behandeling van specifieke fobieën wordt vaak gekozen voor een cognitief-gedragstherapeutische, ofwel exposure, behandelaanpak. Dit is de behandeling van eerste keus. Het houdt in dat de persoon op een systematische wijze, in kleine stapjes, wordt blootgesteld aan het object of de situatie die men vreest. Dat betekent dat jouw man zijn angst leert overwinnen door bijvoorbeeld het uitvoeren van rijoefeningen door tunnels op een speciaal daarvoor bestemd circuit, waarmee hij geleidelijk aan met de motor aan steeds meer verkeerssituaties leert deelnemen.
In de praktijk blijkt soms dat niet elke fobie op eenzelfde positieve wijze op een dergelijke behandelaanpak reageert. Een deel ziet bijvoorbeeld zo op tegen deexposure dat zij afhaken uit ‘angst voor de angst’ omdat zij denken door angst overspoeld te raken. Ook kunnen zich tijdens de exposure-behandeling op de snelweg en in de tunnel zelf weer nieuwe situaties voordoen die de angst in standhouden of zelfs verder versterken.
Voor jouw man en andere mensen met last van fobische angsten die naar aanleiding van een akelige gebeurtenis is ontstaan kan EMDR een goede behandelmogelijkheid zijn. EMDR is immers gericht is op het verwerken van herinneringen aan gebeurtenissen die de angst hebben doen ontstaan. De werkhypothese die de psycholoog of psychiater – die in EMDR is opgeleid – formuleert is dat wanneer de herinnering aan het bijna-ongeluk in Zwitserland is verzwakt – en dus minder emotioneel beladen aanvoelt – daarmee ook de fobische angst en het daarbij behorende vermijdingsgedrag vermindert of verdwijnt. Kortom, een goede optie. En…baadt het niet dan schaadt het ook niet.
Met vriendelijke groet,
Ad de Jongh
Bron van deze vragen:
